Περίληψη

Ένα θέμα το οποίο απασχολεί τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο τα σχολεία, αλλά και την κοινωνία γενικότερα, είναι ο “σχολικός εκφοβισμός” (bullying). Στο πλαίσιο, λοιπόν, του μαθήματος της Πληροφορικής, οι μαθητές της ΣΤ΄τάξης υλοποίησαν μία έρευνα με θέμα τον σχολικό εκφοβισμό και τις συνέπειές του. Αφορμή στάθηκε ο εορτασμός της Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου, που κάθε χρόνο τιμούμε στο σχολείο μας, και οι συζητήσεις μας περί διαδικτυακού εκφοβισμού. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν όλοι οι μαθητές της Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης του σχολείου μας. Τα παιδιά, μετά από την απάντηση των ερωτηματολογίων πέρασαν τα αποτελέσματα στο εργαλείο Excel για την στατιστική ανάλυση. Ο σκοπός της συγκεκριμένης έρευνάς ήταν να μελετήσουμε παιδιά δημοτικού για να διαπιστώσουμε αν έχουν πέσει θύματα σχολικού εκφοβισμού, αν έχουν γίνει μάρτυρες τέτοιων περιστατικών, τα συναισθήματα που τους προκλήθηκαν και στις δύο περιπτώσεις αλλά τον τρόπο που αντέδρασαν.

Λέξεις κλειδιά: σχολικός εκφοβισμός, έρευνα, excel

Κατεβάστε πατώντας εδώ την παρουσίαση των παιδιων σε Powerpoint.

1. Αφόρμηση

Κάθε χρόνο τιμούμε στο σχολείο μας την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου, συμμετέχοντας σε ανοιχτές συζητήσεις και δράσεις. Η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου διοργανώνεται κάθε χρόνο από το δίκτυο Insafe / INHOPE με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με σκοπό να προωθήσει την ασφαλή και θετική χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, ιδιαίτερα ανάμεσα σε παιδιά και νέους ανθρώπους. Με αφορμή, λοιπόν, τις συζητήσεις μας την εβδομάδα 5 έως 9 Φεβρουαρίου για τη σωστή συμπεριφορά στο διαδίκτυο αποφασίσαμε να πραγματοποιήσουμε μία μεγαλύτερη έρευνα για τον σχολικό εκφοβισμό και τα συναισθήματα που αυτός μας προκαλεί.

2. Εισαγωγικά – Ορισμοί & είδη σχολικού εκφοβισμού

Αρχικά, πριν την παράθεση των ποικίλων ορισμών του φαινομένου, χρειάζεται να αναφέρουμε πότε πρωτοεμφανίστηκε ο όρος bullying. Παρουσιάστηκε στη διεθνή βιβλιογραφία από τον Olweus Dan τα έτη 1978 και 1984 με σκοπό την περιγραφή των διαδικασιών εκφοβισμού, παρενόχλησης και συστηματικής θυματοποίησης παιδιών και εφήβων από τους συνομηλίκους τους.

Προσπαθώντας να παραθέσουμε τους ορισμούς που έχουν διατυπωθεί ώστε να βοηθήσουν στην κατανόηση του φαινομένου, αρχικά θα προβούμε σε ένα γενικό ορισμό, ο οποίος αναφέρει ότι το bullying είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου, αναφέρεται σε ένα εύρος συμπεριφορών και χαρακτηριστικό του είναι η χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομήλικων παιδιών με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση. Ο βίαιος αυτός εκφοβισμός που παρατηρείται ανάμεσα στους μαθητές, αναφέρεται στην εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς με στόχο άτομα που είναι δύσκολο να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.

Ένας εξίσου ενδιαφέρον ορισμός είναι εκείνος που αναφέρει ότι ο σχολικός εκφοβισμός - bullying είναι η κύρια μορφή με την οποία εμφανίζεται η σχολική βία και αποτελεί εσκεμμένη πράξη, που αποσκοπεί στην πρόκληση σωματικού ή ψυχικού πόνου και στην υποταγή του θύματος.

Ο σχολικός εκφοβισμός, ως ένα πολυδιάστατο φαινόμενο μπορεί να λάβει διάφορες μορφές, άμεσες ή έμμεσες. Στις μορφές αυτές συμπεριλαμβάνονται η σωματική, λεκτική ή συναισθηματική επίθεση αλλά και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός- cyber bullying.

Η σωματική μορφή του σχολικού εκφοβισμού θεωρείται μία από τις συχνότερες εκδηλώσεις του ανάμεσα στα παιδιά. Έχει διαπιστωθεί ότι τα παιδιά στις πιο μικρές ηλικίες ασκούν σε μεγαλύτερο ποσοστό σωματικό εκφοβισμό, ενώ όσο αυξάνει η ηλικία τους, τόσο αυτός μειώνεται. Ακόμη, είναι το είδος που τα αγόρια συχνότερα επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν σε σύγκριση με τα κορίτσια.

Οι λέξεις έχουν πολύ μεγάλη δύναμη. Μπορούν να τονώσουν, να ενισχύσουν, να στηρίξουν και να εξυψώσουν κάποιον αλλά μπορούν και να πληγώσουν. Έχουν την ικανότητα να κάνουν έναν άνθρωπο να γελάσει αλλά παράλληλα να το περιάγουν σε κλάματα. Ο λεκτικός εκφοβισμός αποτελεί την πιο συχνή μορφή του bullying και είναι πολύ σύνηθες σε παιδιά ηλικίας από εννέα έως δεκατριών ετών, ενώ υπερέχει στην έκτη τάξη. Είναι η πιο επικίνδυνη και μακράς διάρκειας μορφή bullying. Στο στόχαστρο μπαίνει η εμφάνιση, η κοινωνική θέση και ό, τι μπορεί να θεωρηθεί από τον μαθητή- νταή «κουσούρι».

«Δε φτάνει ότι δε με έκαναν παρέα, είχαν απειλήσει και όλα τα υπόλοιπα κορίτσια ότι όποια μου μίλαγε θα έβρισκε τον μπελά της». Αυτή η περιγραφή από μία μαθήτρια αποτελεί μία γλαφυρή εικόνα της συναισθηματικής μορφής του σχολικού εκφοβισμού. Αυτή η μορφή του εκφοβισμού, η οποία ορίζεται και ως ψυχολογική, φαίνεται να είναι ένας πολύ «επιδέξιος» και «διακριτικός» τρόπος να εκφοβίσει κάποιος μαθητής έναν άλλο. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της μορφής bullying είναι ότι συνδέεται με τη δημιουργία ενός κλίματος φόβου για το μαθητή ή τη μαθήτρια - θύμα, με οποιαδήποτε πράξη που προκαλεί στο θύμα ψυχολογικό πόνο. Πιο συγκεκριμένα, οι τρόποι με τους οποίους η συναισθηματική μορφή εκδηλώνεται είναι η αποφυγή συνομηλίκων, η σκόπιμη απομόνωση του μαθητή- θύματος, όπως για παράδειγμα από το παιχνίδι ή τις συζητήσεις, η διάδοση άσχημων φημών ή ψεμάτων με απώτερο σκοπό τον εξοστρακισμό του.

Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, γνωστός και ως cyberbullying, αποτελεί τη νεότερη μορφή του bullying116. Τα τελευταία χρόνια έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις με τα παιδιά - στόχο να εκτίθενται πλέον σε πλήθος ανθρώπων ξεφεύγοντας από τα στενά πλαίσια του σχολικού χώρου117 και με τη μορφή αυτή του εκφοβισμού να μετατρέπεται σε ψυχολογική βιαιότητα118. Σύμφωνα με έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών προέκυψε ότι το 5% των παιδιών έχει δεχθεί απειλητικά μηνύματα μέσω του διαδικτύου, αναφέροντας ως πιο πιθανούς θύτες τους συμμαθητές τους.

3.Έρευνα

Στο μάθημα της Πληροφορικής, πραγματοποιήσαμε μία έρευνα η οποία αφορούσε στον σχολικό εκφοβισμό. Παρακάτω γίνεται η παρουσίαση του σκοπού, η δομή του ερωτηματολογίου, η μέθοδος και η διαδικασία που ακολουθήθηκε, το δείγμα της έρευνας, το ερωτηματολόγιο που δόθηκε στα παιδιά και θα παρουσιαστούν αναλυτικά τα αποτελέσματα αυτής.

3.1 Δείγμα

Η έρευνα έγινε με δείγμα τα 320 παιδιά της Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ Τάξης του σχολείου μας. Η διαδικασία πραγματοποιήθηκε τον μήνα Μάρτιο του έτους 2024. Η διάρκεια συλλογής των απαιτούμενων ερωτηματολογίων διήρκησε 7 ημέρες.

3.2 Ερευνητικό εργαλείο

Ως μέσο συλλογής δεδομένων επιλέχθηκε το ερωτηματολόγιο, το οποίο συμπληρώθηκε από τους μαθητές. Το ερωτηματολόγιο περιείχε 15 ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής.

3.3 Διαδικασία

Η χορήγηση των ερωτηματολογίων υλοποιήθηκε μέσω 320 έντυπων ερωτηματολογίων που δόθηκαν στους μαθητές να συμπληρώσουν. Τα ερωτηματολόγια ήταν προσωπικά και συμπληρώθηκαν ανώνυμα με πλήρη προστασία των προσωπικών δεδομένων των μαθητών, ενώ δόθηκαν ακριβείς εξηγήσεις για την κάθε ερώτηση ξεχωριστά. Αναφέρθηκε ότι η έρευνα αυτή πραγματοποιείται για εκπαιδευτικούς σκοπούς από τη ΣΤ΄ τάξη και ότι οι απαντήσεις όλων πρέπει να δοθούν με ειλικρίνεια, χωρίς να θεωρήσουν ότι κάποια απάντηση θα εκληφθεί ως λανθασμένη ή ως σωστή. Τα παιδιά είχαν την απόλυτη ελευθερία στη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων να επιλέξουν τις απαντήσεις που επιθυμούν και να εκφράσουν οποιαδήποτε απορία έχουν επί των ερωτήσεων. Η παράδοση των ερωτηματολογίων στους μαθητές πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια παιδιών της έκτης τάξης και της καθηγήτριας Πληροφορικής στην αρχή της εκπαιδευτικής ώρας και ο χρόνος συμπλήρωσης δεν ξεπέρασε τα 15 λεπτά.

Χρησιμοποιήσαμε το MS Word για να δημιουργήσουμε ένα ερωτηματολόγιο με σχετικές ερωτήσεις. Στην εικόνα 2 βλέπετε το ερωτηματολόγιο που φτιάξαμε στο Word.

Εικόνα 2 - Το ερωτηματολόγιο που φτιάξαμε

3.4 Αποτελέσματα έρευνας

Αφού λάβαμε τα απαντημένα ερωτηματολόγια, στη συνέχεια, μεταφέραμε τις ερωτήσεις στο Excel ώστε να κάνουμε την ανάλυσή μας. Παρακάτω (εικόνα 3) μπορείτε να δείτε κάποια από τα γραφήματα που προέκυψαν από τη στατιστική ανάλυση στο Excel.

Εικόνα 3 - Στιγμιότυπο από τα γραφήματα στο Excel

Τα αναλυτικά αποτελέσματα της έρευνας θα παρουσιαστούν στο μαθητικό συνέδριο πληροφορικής.

5.Επίλογος

Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού αν και υπαρκτό και αρκετά διαδεδομένο, δεν έχει ακόμα λάβει την απαιτούμενη προσοχή και δεν έχουν διαμορφωθεί πολιτικές πρόληψης και αντιμετώπισης. Η παρούσα εργασία και έρευνα είχε σαν στόχο την παρουσίαση και κατανόηση της διάστασης που έχει λάβει το φαινόμενο στα σχολεία και πόσο σημαντικές κρίνονται η πρόληψη και η αντιμετώπισή του από τους δασκάλους και τους γονείς.

Ευχαριστίες

Ευχαριστούμε θερμά την ψυχολόγο του σχολείου μας, κ. Πόπη Λάμπα, η οποία έδωσε τις συμβουλές της για την καλύτερη αποτύπωση του ζητήματος του σχολικού εκφοβισμού.

Βιβλιογραφία

1.http://learn20.wikispaces.com/

2.http://el.wikipedia.org/wiki/Σχολικός_εκφοβισμός